การมีลูกน้อยเป็นช่วงเวลาที่พิเศษ แต่ก็อาจสร้างความกังวลให้กับพ่อแม่มือใหม่ บทความนี้ขอเสนอ 10 เทคนิค ที่จะช่วยให้คุณแม่ดูแลทารกแรกเกิดได้อย่างมั่นใจ การดูแลทารกแรกเกิด เป็นสิ่งที่สำคัญ พ่อแม่ควรเรียนรู้วิธีการดูแลทารกอย่างถูกต้องเพื่อให้ทารกมีสุขภาพแข็งแรง พัฒนาการสมวัย
ให้นมบุตร
การให้นมบุตร เป็นวิธีที่ดีที่สุดในการเลี้ยงดูทารก นมบุตรเป็นอาหารที่ดีที่สุด มีสารอาหารครบถ้วนที่ทารกแรกเกิดต้องการ ช่วยให้ทารกมีสุขภาพแข็งแรง พัฒนาการดี และสร้างสายใยระหว่างแม่และลูก ควรให้นมตามอัธยาศัย ให้ทารกดูดนมเมื่อต้องการ ทารกแรกเกิดควรดูดนมทุก 2-3 ชั่วโมง ควรให้ทารกดูดนมแม่ล้วนอย่างน้อย 6 เดือน
ท่าทางการให้นมบุตร
- ท่าคลาสสิก: แม่นั่งพิงพนัก เก้าอี้ ทารกนอนตะแคงอยู่บนแขน
- ท่าข้ามตัว: ทารกนอนตะแคง ข้ามลำตัวแม่
- ท่าฟุตบอล: ทารกนั่งอยู่ใต้รักแร้
- ท่านอนตะแคง: แม่และทารกนอนตะแคง
เทคนิคการให้นมบุตร
- ประคองศีรษะและลำตัวทารกให้ให้อยู่ในแนวเดียวกัน
- ปากทารกควรอมหัวนมและลานนมให้มิด
- ทารกควรดูดกลืนนมอย่างสม่ำเสมอ
- ให้ทารกดูดนมจนอิ่ม
ปัญหาที่พบบ่อยในการให้นมบุตร
- หัวนมแตก
- น้ำนมไหลไม่สะดวก
- ทารกดูดนมไม่เก่ง
อาบน้ำ
ช่วยให้ทารกผ่อนคลาย นอนหลับสบาย และช่วยให้ผิวหนังของทารกสะอาด ทารกแรกเกิดไม่จำเป็นต้องอาบน้ำทุกวัน อาบน้ำให้ทารก 2-3 ครั้งต่อสัปดาห์ก็เพียงพอ ใช้น้ำอุ่น อุณหภูมิประมาณ 37 องศาเซลเซียส ใช้สบู่อ่อนๆ อาบน้ำให้ทารกอย่างรวดเร็ว ประมาณ 5-10 นาที เช็ดตัวทารกให้แห้ง ทาโลชั่นให้ทารกหลังอาบน้ำ
วิธีการอาบน้ำ
- เตรียมอุปกรณ์ให้พร้อม
- ถอดเสื้อผ้าทารกออก
- เช็ดหน้าและตาให้ทารกด้วยสำลีชุบน้ำต้มสุก
- เทน้ำอุ่นลงในอ่างอาบน้ำ
- ค่อยๆ วางทารกลงในอ่างอาบน้ำ
- ประคองศีรษะและลำตัวทารก
- ใช้น้ำลูบตัวทารก
- ใช้น้ำล้างหน้าทารก โดยใช้สำลีชุบน้ำอุ่นเช็ดจากหัวตาออกไปทางหางตา
- สระผมให้ทารก โดยใช้น้ำลูบผมและหนังศีรษะ
- ฟอกสบู่ให้ทารก โดยใช้สบู่เหลวสำหรับเด็ก
- ล้างสบู่ให้ทารกออกให้หมด
- เช็ดตัวทารกให้แห้ง
- ทาโลชั่นให้ทารก
- ใส่เสื้อผ้าให้ทารก
อุปกรณ์ที่ใช้
- อ่างอาบน้ำ
- ผ้าขนหนู
- สบู่เหลวสำหรับเด็ก
- สำลี
- น้ำต้มสุก
ข้อควรระวัง
- ทารกแรกเกิดยังมีสายสะดือที่ยังไม่หลุด ควรระวังอย่าให้น้ำโดนสายสะดือ
- ทารกแรกเกิดยังมีผิวหนังที่บอบบาง ควรใช้น้ำอุ่น อุณหภูมิประมาณ 37 องศาเซลเซียส
- ทารกแรกเกิดยังควบคุมอุณหภูมิร่างกายได้ไม่ดี ควรอาบน้ำให้ทารกอย่างรวดเร็ว ประมาณ 5-10 นาที
- ระวังอย่าให้น้ำเข้าตา จมูก ปาก และหูของทารก
- ระวังอย่าให้ทารกสำลักน้ำ
- ระวังอย่าให้ทารกลื่นสบู่
- ระวังอย่าให้ทารกตกจากอ่างอาบน้ำ
เปลี่ยนผ้าอ้อม
เปลี่ยนผ้าอ้อมให้ทารกบ่อยๆ เพื่อป้องกันผื่นผ้าอ้อม เปลี่ยนผ้าอ้อมให้ทารกทุก 2-3 ชั่วโมง หรือเมื่อทารกขับถ่าย ใช้น้ำสะอาดหรือทิชชู่เปียกสำหรับทารกเช็ดทำความสะอาด ทาครีมกันผื่นผ้าอ้อมให้ทารกหลังเปลี่ยนผ้าอ้อม
วิธีการเปลี่ยนผ้าอ้อม
- เตรียมอุปกรณ์ให้พร้อม
- ถอดผ้าอ้อมเก่าออก
- เช็ดทำความสะอาดก้นทารกด้วยทิชชู่เปียกสำหรับเด็ก หรือสำลีชุบน้ำต้มสุก
- เช็ดจากด้านหน้าไปด้านหลัง เพื่อป้องกันการติดเชื้อ
- ทาครีมกันผื่นผ้าอ้อม
- ใส่ผ้าอ้อมใหม่ให้ทารก
- ตรวจสอบว่าผ้าอ้อมไม่รัดหรือหลวมเกินไป
อุปกรณ์ที่ใช้
- ผ้าอ้อม
- ทิชชู่เปียกสำหรับเด็ก
- สำลี
- น้ำต้มสุก
- ครีมกันผื่นผ้าอ้อม
ข้อควรระวัง
- ทารกแรกเกิดยังมีผิวหนังที่บอบบาง ควรเลือกใช้ผ้าอ้อมที่อ่อนโยนต่อผิว
- ควรเปลี่ยนผ้าอ้อมให้ทารกบ่อยๆ เพื่อป้องกันผื่นผ้าอ้อม
- ควรเช็ดทำความสะอาดให้ทารกอย่างอ่อนโยน
- ระวังอย่าให้ทารกกลิ้งไปมา
- ระวังอย่าให้ทารกสัมผัสอุจจาระ
- ระวังอย่าให้ทารกสำลัก
นอนหลับ
ทารกแรกเกิดต้องการนอนหลับพักผ่อนมาก นอนหลับประมาณ 16-18 ชั่วโมงต่อวัน แต่ละรอบอาจจะนอนหลับเพียง 2-3 ชั่วโมง ทารกแรกเกิดอาจจะนอนหลับไม่ยาวนาน ตื่นบ่อย ให้ทารกนอนหงายบนที่นอนที่แข็ง ให้ทารกนอนร่วมห้องกับพ่อแม่ แต่ไม่ควรนอนบนเตียงเดียวกัน สร้างบรรยากาศให้นอนหลับ เช่น ปิดไฟ หรี่ไฟ เล่นเพลงกล่อมเด็ก
วิธีช่วยให้ทารกแรกเกิดนอนหลับ
- สร้างบรรยากาศให้นอนหลับ เช่น ปิดไฟ หรี่ไฟ เล่นเพลงกล่อมเด็ก
- ให้ทารกนอนหงายบนที่นอนที่แข็ง
- ให้ทารกนอนร่วมห้องกับพ่อแม่ แต่ไม่ควรนอนบนเตียงเดียวกัน
- พยายามให้ทารกกินนม นอนหลับ และตื่นในเวลา same
- อาบน้ำให้ทารกก่อนนอน
- นวดให้ทารกก่อนนอน
- พูดคุยกับทารกก่อนนอน
หากทารกแรกเกิด นอนไม่หลับ
- ตรวจสอบว่า ทารกแรกเกิด หิว ร้อน หนาว หรือไม่สบายหรือไม่
- เปลี่ยนผ้าอ้อมให้ ทารกแรกเกิด
- กล่อม ทารกแรกเกิด ให้หลับ
ตรวจสุขภาพ
พาทารกไปพบแพทย์เพื่อตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอ แพทย์จะตรวจวัดพัฒนาการของทารก ฉีดวัคซีนให้ทารกตามกำหนด
ทารกแรกเกิด ควรได้รับการ ตรวจสุขภาพ
- หลังคลอด: แพทย์จะตรวจ ทารกแรกเกิด ทันทีหลังคลอด เพื่อประเมินสุขภาพโดยรวม ตรวจดูสัญญาณชีพ ตรวจดูความผิดปกติทางร่างกาย
- 1-2 วันหลังคลอด: แพทย์จะตรวจ ทารกแรกเกิด อีกครั้ง เพื่อตรวจดูว่า ทารกแรกเกิด ดูดนมได้ดีหรือไม่ ตรวจดูว่า ทารกแรกเกิด ขับถ่ายปกติหรือไม่
- 1 สัปดาห์หลังคลอด: แพทย์จะตรวจ ทารกแรกเกิด อีกครั้ง เพื่อตรวจดูว่า ทารกแรกเกิด เจริญเติบโตตามปกติหรือไม่ ตรวจดูว่า ทารกแรกเกิด ได้รับวัคซีนครบถ้วนหรือไม่
- 1 เดือนหลังคลอด: แพทย์จะตรวจ ทารกแรกเกิด อีกครั้ง เพื่อตรวจดูว่า ทารกแรกเกิด พัฒนาการตามปกติหรือไม่ ตรวจดูว่า ทารกแรกเกิด มีปัญหาสุขภาพอะไรหรือไม่
ทารกแรกเกิด ควรได้รับการ ตรวจคัดกรอง โรคทางพันธุกรรมบางชนิด
- โรคธาลัสซีเมีย
- โรค G6PD
- โรคไทรอยด์ฮอร์โมนต่ำ
สังเกตอาการผิดปกติ
สังเกตอาการผิดปกติของทารก เช่น ไข้ ไอ น้ำมูกไหล ท้องเสีย อาเจียน ซึม ไม่กินนม พาทารกไปพบแพทย์ทันทีหากพบอาการผิดปกติ
อาการทั่วไป
- ซึม ไม่ร่าเริง
- งอแง ร้องไห้มากกว่าปกติ
- นอนไม่หลับ
- กินนมน้อยลง
- อาเจียน
- ท้องเสีย
- ไข้
- หายใจลำบาก
- ชัก
อาการที่บ่งบอกถึงภาวะที่ ทารกแรกเกิด ต้องการได้รับการรักษา อย่างเร่งด่วน
- หายใจลำบาก หายใจเร็ว หายใจหอบ
- ชัก
- หน้าซีด เขียว
- ตัวเย็น
- เลือดออก
- ซึม หมดสติ
กระตุ้นพัฒนาการ
กระตุ้นพัฒนาการทารกแรกเกิด เป็นสิ่งที่สำคัญมาก เพราะจะช่วยให้เด็กเจริญเติบโตอย่างสมวัยทั้งด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญา พ่อแม่ผู้ปกครองสามารถกระตุ้นพัฒนาการของลูกได้ง่ายๆ ผ่านกิจกรรมต่างๆ ดังนี้
1. พัฒนาการด้านร่างกาย
- ทารกแรกเกิด – 3 เดือน: อุ้มลูกบ่อยๆ สัมผัสตัวลูก พูดคุย ยิ้มแย้ม เล่นกับลูกโดยใช้มือและนิ้วมือ
- 4 – 6 เดือน: จับลูกนอนหงาย จับแขนขาออกกำลัง งอ-เหยียด คว่ำลูกเพื่อฝึกพลิกคว่ำ-หงาย
- 7 – 9 เดือน: ฝึกให้ลูกนั่ง เกาะยืน พยายามเดิน ฝึกหยิบจับสิ่งของ
- 10 – 12 เดือน: ฝึกให้ลูกเดินเอง หยิบจับสิ่งของด้วยนิ้วชี้และนิ้วโป้ง โยนของ เล่นบอล
2. พัฒนาการด้านอารมณ์
- ทารกแรกเกิด – 3 เดือน: ตอบสนองต่อเสียงร้องของลูก สัมผัสตัวลูก พูดคุย ยิ้มแย้ม
- 4 – 6 เดือน: เล่นกับลูกด้วยเสียงเพลง รอยยิ้ม ท่าทาง
- 7 – 9 เดือน: เล่นกับลูกด้วยของเล่น ฝึกให้เล่นกับเด็กวัยเดียวกัน
- 10 – 12 เดือน: อ่านนิทานให้ลูกฟัง เล่นบทบาทสมมุติ
3. พัฒนาการด้านสังคม
- ทารกแรกเกิด – 3 เดือน: พูดคุยกับลูก ยิ้มแย้ม สัมผัสตัวลูก
- 4 – 6 เดือน: พาลูกไปพบปะเด็กวัยเดียวกัน เล่นกับลูกด้วยของเล่น
- 7 – 9 เดือน: ฝึกให้ลูกเล่นกับเด็กวัยเดียวกัน ฝึกให้ช่วยเหลือตัวเอง
- 10 – 12 เดือน: ฝึกให้ลูกเล่นกับเด็กวัยเดียวกัน ฝึกให้รู้จักแบ่งปัน
4. พัฒนาการด้านสติปัญญา
- ทารกแรกเกิด – 3 เดือน: เล่นกับลูกด้วยของเล่นที่มีสีสันสดใส แขวนโมบายเหนือเปล
- 4 – 6 เดือน: เล่นกับลูกด้วยของเล่นที่มีเสียง ฝึกให้ลูกหยิบจับสิ่งของ
- 7 – 9 เดือน: ฝึกให้ลูกเล่นกับของเล่นที่มีกลไก ฝึกให้ลูกเลียนเสียง
- 10 – 12 เดือน: ฝึกให้ลูกเล่นกับของเล่นเสริมพัฒนาการ อ่านนิทานให้ลูกฟัง
สิ่งสำคัญ
- พ่อแม่ผู้ปกครองควรเล่นกับลูกอย่างสม่ำเสมอ อารมณ์ดี ยิ้มแย้มแจ่มใส
- เลือกกิจกรรมที่เหมาะสมกับวัยของลูก
- สังเกตพัฒนาการของลูก และปรึกษาแพทย์หากพบปัญหา
ดูแลตัวเอง
การดูแลตัวเองเมื่อมีทารกแรกเกิดนั้นสำคัญมาก เพราะนอกจากจะต้องดูแลลูกน้อยแล้ว คุณแม่ยังต้องดูแลสุขภาพร่างกายและจิตใจของตัวเองด้วย ต่อไปนี้เป็นเคล็ดลับในการดูแลตัวเองเมื่อมีทารกแรกเกิด:
1. นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ: ทารกแรกเกิดมักตื่นนอนตอนกลางคืนบ่อย คุณแม่จึงควรนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอเมื่อมีโอกาส พยายามนอนหลับตอนกลางวันเมื่อลูกน้อยนอนหลับ หรือนอนหลับพร้อมกับลูกน้อย
2. ทานอาหารที่มีประโยชน์: คุณแม่ควรทานอาหารที่มีประโยชน์ครบ 5 หมู่ เน้นผักและผลไม้ เพื่อให้ได้รับสารอาหารที่เพียงพอสำหรับตัวเองและลูกน้อย
3. ออกกำลังกาย: คุณแม่ควรออกกำลังกายเบาๆ เมื่อมีโอกาส เช่น การเดิน การยืดกล้ามเนื้อ จะช่วยให้ร่างกายแข็งแรงและผ่อนคลาย
4. ขอความช่วยเหลือ: คุณแม่ไม่ควรทำอะไรคนเดียว ควรขอความช่วยเหลือจากคู่ครอบครัว เพื่อน หรือญาติ ในการดูแลลูกน้อย ทำงานบ้าน หรือทำธุระต่างๆ
5. หาเวลาพักผ่อน: คุณแม่ควรหาเวลาพักผ่อนให้ตัวเองบ้าง อาจจะอ่านหนังสือ ฟังเพลง อาบน้ำอุ่น หรือทำกิจกรรมที่ชอบ จะช่วยให้ผ่อนคลายความเครียด
6. พบแพทย์: คุณแม่ควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจสุขภาพหลังคลอด และติดตามการพัฒนาของลูกน้อย
7. ดูแลสุขภาพจิต: คุณแม่ควรดูแลสุขภาพจิตของตัวเองด้วย หากรู้สึกเครียด วิตกกังวล หรือซึมเศร้า ควรปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญ
8. เข้าร่วมกลุ่มสนับสนุน: คุณแม่อาจเข้าร่วมกลุ่มสนับสนุนสำหรับคุณแม่มือใหม่ เพื่อแลกเปลี่ยนประสบการณ์ เรียนรู้วิธีการดูแลลูกน้อย และสร้างมิตรภาพกับคุณแม่คนอื่นๆ
9. ดูแลตัวเอง: คุณแม่ควรดูแลตัวเองทั้งร่างกายและจิตใจ ทานอาหารที่มีประโยชน์ นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ ออกกำลังกาย และหาเวลาพักผ่อนให้ตัวเอง จะช่วยให้มีสุขภาพที่ดีและพร้อมดูแลลูกน้อย
10. สนุกกับการเป็นแม่: คุณแม่ควรสนุกกับการเป็นแม่ ใช้เวลากับลูกน้อย เรียนรู้และเติบโตไปพร้อมกับลูก จะช่วยให้มีความสุขและเติมเต็มชีวิต
เตรียมพร้อม
เตรียมอุปกรณ์สำหรับทารกแรกเกิด เช่น เสื้อผ้า ผ้าอ้อม ของเล่น เตรียมสถานที่สำหรับทารกแรกเกิด เช่น เปล เตียงนอน ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับการดูแลทารกแรกเกิด
ก่อนคลอด
- เตรียมร่างกายให้พร้อม: ทานอาหารที่มีประโยชน์ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ พักผ่อนให้เพียงพอ
- เตรียมความรู้: ศึกษาเกี่ยวกับการตั้งครรภ์ การคลอด และการดูแลทารก
- เตรียมอุปกรณ์: ซื้อของใช้จำเป็นสำหรับทารก เช่น ผ้าอ้อม เสื้อผ้า ของเล่น
- เตรียมสถานที่: จัดห้องนอนสำหรับทารก ให้ปลอดภัย สะอาด และอากาศถ่ายเทสะดวก
- เตรียมแผนการคลอด: เลือกรูปแบบการคลอด โรงพยาบาล และแพทย์
- เตรียมเอกสาร: เตรียมเอกสารสำคัญสำหรับใช้ในการคลอด
หลังคลอด
- ดูแลตัวเอง: ทานอาหารที่มีประโยชน์ พักผ่อนให้เพียงพอ ดูแลสุขภาพจิต
- ดูแลทารก: เรียนรู้วิธีการให้นม อาบน้ำ เปลี่ยนผ้าอ้อม กล่อมนอน
- สร้างความสัมพันธ์กับทารก: พูดคุย สัมผัส กอด เล่นกับทารก
- ขอความช่วยเหลือ: ปรึกษาแพทย์ พยาบาล ครอบครัว หรือเพื่อน เมื่อมีปัญหา
สิ่งสำคัญ
- เตรียมตัวล่วงหน้า ศึกษาข้อมูล และเตรียมอุปกรณ์ให้พร้อม
- ดูแลตัวเองและทารกอย่างใกล้ชิด
- สร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับทารก
- ขอความช่วยเหลือเมื่อมีปัญหา
ขอความช่วยเหลือ
อย่ากลัวที่จะขอความช่วยเหลือจากครอบครัว เพื่อน หรือผู้เชี่ยวชาญ
แหล่งข้อมูล
- โรงพยาบาล: โรงพยาบาลมีแพทย์ พยาบาล และเจ้าหน้าที่ที่พร้อมให้ความช่วยเหลือเกี่ยวกับการดูแลทารกแรกเกิด
- คลินิก: คลินิกมีแพทย์และพยาบาลที่สามารถให้คำปรึกษาและดูแลทารกแรกเกิด
- ศูนย์สุขภาพชุมชน: ศูนย์สุขภาพชุมชนมีเจ้าหน้าที่ที่สามารถให้คำปรึกษาและดูแลทารกแรกเกิด
- สายด่วน: มีสายด่วนต่างๆ ที่สามารถให้ความช่วยเหลือเกี่ยวกับการดูแลทารกแรกเกิด เช่น สายด่วน 1669 ของกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ
ตัวอย่าง
- ทารกแรกเกิดมีไข้ สามารถพาทารกไปพบแพทย์ที่โรงพยาบาล คลินิก หรือศูนย์สุขภาพชุมชน สามารถโทรสายด่วน 1669 เพื่อขอคำปรึกษา
- ทารกแรกเกิดหายใจลำบาก รีบพาทารกไปพบแพทย์ที่โรงพยาบาลโดยเร็วที่สุด
- ทารกแรกเกิดไม่ดูดนม สามารถปรึกษาแพทย์ พยาบาล หรือเจ้าหน้าที่สาธารณสุข
คำแนะนำ
- เตรียมเบอร์โทรศัพท์ฉุกเฉินไว้ให้พร้อม
- จดบันทึกคำถามที่ต้องการถามแพทย์ พยาบาล หรือเจ้าหน้าที่
- พาทารกไปพบแพทย์ตามนัดหมาย
- สังเกตอาการของทารกอย่างใกล้ชิด
- ปรึกษาแพทย์ พยาบาล หรือเจ้าหน้าที่หากมีข้อสงสัย
การเตรียมพร้อม
- ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับการดูแลทารกแรกเกิด
- เตรียมอุปกรณ์สำหรับทารกแรกเกิดให้พร้อม
- เตรียมแผนสำหรับการคลอด
- เตรียมบ้านให้พร้อมสำหรับทารกแรกเกิด
การขอความช่วยเหลือ
- อย่ากลัวที่จะขอความช่วยเหลือ
- มีหลายคนที่พร้อมให้ความช่วยเหลือ
- การขอความช่วยเหลือไม่ใช่เรื่องน่าอาย
บทความนี้ เป็นเพียงข้อมูลเบื้องต้นเท่านั้น พ่อแม่ควรศึกษาเพิ่มเติมจากแหล่งข้อมูลอื่นๆ
